Թերևս բոլորը լսել են այս առասպելի մասին գուցե ոչ, բայց դա կարևոր չէ՝ , քանի որ հիմա ես արագ (7-10 նախադասության մեջ) կպատմեմ այս առասպելի մասին քանի որ ասում են, կրկնությունն ուսման մայր է, դե լավ սկսենք։
հայ ցեղերի և նրանց հարևաննների հետ է կապված, ժամանակի ընթացքում վերածվել է դյուցազնավեպի։ Ըստ Մովսես Խորենացու՝ Հայկը գանգրահեր, վայելչակազմ, զվարթ աչքերով, քաջ, ազատասեր դյուցազն էր, ով հայ ցեղի նախնին էր։ Իսկ Բելը Ասորեստանի թագավորը։ Բելը հպատակեցնում է բոլոր ժողովուրդներին, իսկ Հայկը չի ենթարկվում նրան, և իր տոհմով հմնում է Հայկաշեն բնակավայրն ու բնակվում այնտեղ։ Բելը դեսպան է ուղարկում Հայկի մոտ և առաջարկում հնազանդություն և հաշտություն, սակայն Հայկը չի համաձայնում։ Արդյունքում սկսվում է պայքար Բելի Արարադ ներխուժելով։ Ճակատամարտում Հայկն իր նետով սպանում է Բելին։ Ըստ Վեպի Հայկից սերում են Հայերը և իր հիմնած երկիրը կոչվում է Հայք, կռվի վայրը՝ Հայոց Ձոր։ Հայ ժողովուրդը Հայկի անունով կոչեց Օրիոն համաստեղությունը։
Իսկ հիմա ես կցանկանաի հարց տալ, իսկ ով է գրում պատմությունը, պատմաբանները ոչ, պատմություն գրում են հաղթողները, իսկ դուք գիտեք ով է հաղթեց այս պատմության մեջ։ Հուսով եմ հասկանում եք իմ տեսակետը այս առասպելի վրա, եթե հասկանում եք, կցանկանայի մի բան էլ ավելացնել, ամեն մի առասպելի մեջ մի քիչ ճշմարտություն կա, որովհետև ի սկզբանե առասպելները ստեղծվել են, որպեսզի բացատրեն այն ինչն դուրս է մարդկության ըմբռնումից, կամ փոխանցել այս կամ այն պատմությունը, նույնիսկ եթե իրականության մոտ չի։
(Մովսես Խորենացին, ծնվել է 410 թվականին և մահացել 490 թվականին կամ 6-ի սկզբին, միևնույն ժամանակ մի շարք գիտնականներ նրա կյանքի տարիները վերագրում են 7-9-րդ դարերի միջև ընկած ժամանակահատվածին՝ միջնադարի հայ խոշորագույն պատմիչ, հեղինակ. «Հայոց պատմություն» մոնումենտալ աշխատության, որի ստեղծման համար, չնայած հայերեն ավելի վաղ պատմական երկերի առկայությանը, կոչվել է «հայ պատմագրության հայր»։ Անգլալեզու գիտական գրականության մեջ Խորենացուն կոչվում է «Հայոց Հերոդոտոս»։ Նրա պատմական ստեղծագործությունը տոգորված է ազգային ինքնության և հայրենասիրության զգացումով։
Ֆաուստ Բյուզանդացին 5-րդ դարի հայ պատմիչ էր։ Ֆաուստի «Հայերի պատմությունը» գոյություն ունի չորս «գրքերով»՝ սկսած 3-րդ գրքով («Սկիզբ») և վերջացրած 6-րդ գրքով («Վերջ»), որը, ըստ երևույթին, պայմանավորված է պահպանված ձեռագրի ավելի ուշ խմբագրի աշխատանքով։ . «Պատմությունը» նկարագրում է IV դարի Հայաստանի ռազմական, սոցիալ-մշակութային և քաղաքական կյանքի իրադարձությունները։ Փավստոսը մանրամասն նկարագրում է Արշակես II-ի և նրա որդի Պապասի գահակալությունը և Մամիկոնյաններին ներկայացնում որպես Հայաստանի գերազանց պաշտպաններ։ Փավստոսի և Բուզանդի ռեֆերենտի ինքնությունը մնում է չբացահայտված։ Բյուզանդը մեկնաբանվում է կա՛մ որպես «բյուզանդական», կա՛մ «էպոսի գրող»։ Եթե վերջին մեկնաբանությունը ճիշտ է, ապա Բուզանդարանը կարող է թարգմանվել որպես «Էպիկական պատմություններ»։ Ֆաուստի ենթադրյալ բյուզանդական ծագումը կասկածի տակ է դրել մեկ այլ վաղ հայ պատմիչ Ղազար Փարպեցին, ով կարծում էր, որ Ֆաուստին վերագրվող պատմությունը չափազանց խորն է: ցածր որակ, որը պետք է արտադրվի Բյուզանդիայում կրթություն ստացած մեկի կողմից: Այս տեսակետը կիսում էին հետագա հայ պատմաբանների մեծ մասը։ Գիտնականները երկար ժամանակ շահարկել են Ֆաուստի էթնիկ ծագումը (լինի նա հայ, հույն կամ այլ ազգություն) և նրա պատմության բնօրինակ լեզվի մասին:)
Միքայել Հակոբյան 